Geografie
Guatemala ligt in Midden-Amerika en grenst ten noorden aan Mexico en Belize en aan ten zuiden aan Honduras en El Salvador.
Guatemala grenst aan de ene kant aan de Stille Oceaan en aan de andere kant aan de Caraïbische zee. De kustlijn heeft een lengte van 400 kilometer.
De oppervlakte van Guatemala is 108.890 vierkante kilometer. Guatemala is daarmee iets meer dan 3 keer zo groot als Nederland. (info uit: www.landenweb.net)
Kaart van Guatemala
Klimaat
Guatemala heeft een subtropisch klimaat. In de hooglanden echter kunnen de weersomstandigheden (vooral de temperatuur) sterk afwijken t.o.v. andere plaatsen.
Er is geen zomer en winter zoals wij die kennen, maar wel een droog seizoen (februari tot mei) en een regenseizoen ( juni tot januari). In de volksmond is de zomer het droog seizoen, de winter is van november tot januari.
Het land wordt gekenmerkt door een prachtige natuur met een rijke fauna en flora. In het centrum en het westen is het landschap bergachtig met heel veel vulkanen, die vaak nog actief zijn. De zuidelijke kuststreek en het noorden (Péten) zijn relatief vlak en worden intensief gebruikt voor het verbouwen van suikerriet, en voor fruit- en veeteelt.
Bevolking
In Guatemala leven ongeveer 13,4 miljoen mensen. De bevolkingsdichtheid bedraagt iets minder dan 100 inwoners per vierkante kilometer. De bevolking bestaat voor 55% uit mestiezen of ladino’s (de nazaten van de Spanjaarden, de andere Europeanen en de Indígenas) en voor 43% uit Maya’s of Indígenas. Ladino’s en indigenas hebben belangrijke culturele verschillen : uit zich vooral in taal (23 inheemse talen) maar ook in oa. kledij. Ladino’s spreken enkel Spaans. (Bron: www.landenweb.net)
Rijke boeren, grootgrondbezitters, industriëlen en militairen zijn de echte rijken van het land, zij behoren meestal tot de groep van de ladino’s. Hoewel er onder de ladino’s ook veel armen zijn. Slechts 10% van de bevolking heeft 62% van de rijkdom (gronden, bedrijven, geld…). Guatemala is een midden-inkomenland qua BBP maar kent een grote Gini-index die de ongelijkheid binnen een bepaald land meet.
De kleurrijke klederdracht van de Maya's vind je overal in Guatemala (bron: Hans Hendriksen Travel Photography)
De belangrijkste machtsposities belangrijkste machtsposities worden vooral door ladino’s bekleed (in het parlement zetelen er inderdaad weinig inheemsen). De Maya’s of de indígenas (inheemse bevolking) vormen een bevolkingsgroep van vooral kleine landbouwers die vaak in armoede leven. Zij wonen vooral in de bergachtige, afgelegen streken. Hierdoor lijkt het of de indigenas niet dezelfde rechten hebben hoewel geen enkele wet dit voorschrijft. Maar het is natuurlijk wel zo dat deze arme boeren vaak in afgelegen streken wonen en dat de overheid niet de middelen heeft om ook daar ook wegen, scholen en gezondheidsposten aan te leggen. Tussen haakjes, Guatemala heeft een hele lage belastingsvoet en de staat heeft heel weinig inkomen uit formele arbeid.
We noemen de Maya bevolking trouwens geen Indios (Indianen), want dit is een expliciet beledigende term die de heersende ongelijkheid rechtvaardigt. “Indio” is een scheldwoord dat gebruikt wordt door mensen die duidelijk hun minachting ten opzichte van de indígenas willen uitdrukken.
Geschiedenis
Ooit was Guatemala het centrum van de Mayacultuur. De cultuur van de Maya's ontstond rond 1200 voor Christus en bereikte een hoogtepunt in de 10-de eeuw. Men weet nog altijd niet precies wat de oorzaak vormde voor het verval van de maya cultuur. Sommigen spreken over onderlinge twisten, anderen halen de droogte als reden aan.
Een van de talrijke Maya-tempels in Tikal
In 1522 vielen de Spanjaarden onder leiding van Pedro de Alvarado het land binnen. Het begin van een lange, trieste periode waarin de inheemse bevolking alleen maar bezetting, slavernij, uitbuiting, onderdrukking en kolonisatie kenden. Eeuwen lang heeft de inheemse bevolking weerstand geboden. Streken zoals Petén-Itzá werden slechts na honderden jaren volledig onderworpen. Na ruim drie eeuwen eindigde de Spaanse overheersing in 1821. In 1839 werd Guatemala een zelfstandige republiek.
Daarna volgde een periode van dictatuur. In 1944 maakte de 'Oktoberrevolutie' hieraan een einde. In de jaren 1944-1954 moderniseerden de demo-cratisch gekozen centrumlinkse regeringen van Arévalo en Arbenz de economie, verbeterden de infrastructuur en voerden sociale en agrarische hervormingen door. De onder President Arbenz aangenomen onteigeningswetgeving bracht hem in conflict met grootgrondbezitters en de Amerikaanse 'United Fruit Company', toen verreweg de grootste en belangrijkste plantage-eigenaar in Guatemala. In 1954 werd Arbenz afgezet met hulp van de VS.
Een militair bewind (gedoogd door de VS) volgde. De landhervormingen werden ongedaan gemaakt en vakbonden werden verboden. Toen in 1960 de onrechtvaardigheden aangeklaagd werden door een groep van intellectuelen en studenten, werd hun vreedzaam protest hardhandig de kop ingedrukt. Het was het begin van een wrede en bloederige burgeroorlog, die 36 jaar lang zou duren. In een breder perspectief kaderde deze burgeroorlog in de ideologische strijd op wereldvlak, de Koude Oorlog. Na Cuba wou de VS absoluut vermijden dat in hun achtertuin een ander land het ‘communistische’ pad op ging. Net als in andere Latijns-Amerikaanse landen maakte de VS in deze decennia vaak misbruik van deze ideologische strijd om militaire dictaturen die hen goedgezind waren het zadel in te helpen, zo ook in Guatemala.
In het begin van de jaren ‘80 bereikte deze burgeroorlog een triest hoogtepunt met een regelrechte genocide van de Indígenas. Vaak werden volledige dorpen uitgemoord onder de directe leiding van dictator generaal Efrain Rios Montt of de voorgaande president Fernando Romeo Lucas García. In totaal werden meer dan 200.000 mensen vermoord. Meer dan 1,5 miljoen sloegen op de vlucht, ofwel naar de hooglanden of de bossen, ofwel naar de buurlanden, vooral naar Mexico.
In 1986 werd via democratische verkiezingen burger-president Vinicio Cerezo gekozen.
Onder toenemende druk van de internationale gemeenschap en met de toekenning van de Nobelprijs voor de vrede aan de Guatemalteekse Rigoberta Menchú werden in 1996 de vredesonderhandelingen ondertekend. Dit betekent dat de Maya-cultuur officieel erkend werd en de Maya’s voor het eerst rechten toegekend kregen.
De regering Portillo trad in januari 2000 aan en beloofde onverkorte uitvoering van de Vredesakkoorden. Gebrek aan politieke steun hiervoor in het parlement, waarvan Rios Montt voorzitter was, heeft er in belangrijke mate toe geleid dat de uitvoering van dit beleidsvoornemen veel te wensen overliet.
Op 9 november 2003 werd de eerste echte ronde van de presidentsverkiezingen gehouden (hoewel het militaire bewind al in 1985 werd opgegeven). Rios Montt werd met 19% van de stemmen in de eerste ronde uitgeschakeld. In de tweede rond viel Colom af, Berger won de verkiezingen met 54,13% van de stemmen. In 2007 werd Alvaro Colom de nieuwe president van Guatemala. De zakenman beloofde de strijd aan te binden met de armoede in Guatemala. (Bron: www.landenweb.net)
Guatemala vandaag
Intussen zijn we bijna 15 jaar verder en van de uitvoering van de vredesakkoorden is nog maar weinig terecht gekomen. De president en het congres worden weliswaar democratisch verkozen, maar de echte macht en de rijkdom is nog steeds in handen van een kleine minderheid: de clan van de grootgrondbezitters, de industriëlen en bankiers, en achter de schermen, geïnfiltreerd in gans het bestuurs- en veiligheidsapparaat, de maffia en drugtrafficanten.
Terreur, corruptie, rechteloosheid en straffeloosheid heerst. Guatemala kampt met een enorm criminaliteitsprobleem. Er zijn meer dan 5000 moorden per jaar in het land, Guatemala is daarmee één van de gevaarlijkste landen van het westelijk halfrond. De strijd tussen de drugsbendes maar ook het overlevingsmechanisme van uitgestoten jongerenbendes (pandillas, mara’s) zit hier voor veel tussen.
Guatemala speelt een belangrijke rol als doorvoerland van drugs van Zuid- naar Noord-Amerika, waar veel corruptie en criminaliteit mee gepaard gaat.
De Spanjaard Carlos Castresana kreeg een mandaat van de VN (cicig, strijd tegen straffeloosheid) maar gaf het inmiddels op wegens gebrek aan regeringssteun bv. om corrupte politici af te zetten, ook hier weer is er bij justitie een gebrek aan middelen om al die moorden op te lossen.
Guatemala is gewoon te arm, vele te lage belastingen, veel te veel informele arbeid (geen belastingen uit inkomen)) regeren nog steeds naast armoede en honger (zowat de 60% van de kinderen onder de 5 jaar zijn ondervoed. Guatemala is en blijft een land op zoek naar zichzelf, naar een eigen identiteit, naar een eigen toekomst.