Terug in Yalanhuitz
Eva:
25 april. Terug naar Yalanhuitz. VIVIR EN
AMOR is eindelijk een echte guatemalteekse NGO (niet-gouvermentele organisatie).
Dat is heel goed nieuws, want zo zijn we toch met tien mensen die iedere maand
zullen samenkomen en ieder van die 10 mensen heeft zijn eigen
verantwoordelijkheden binnen het project. Het belangrijkste is ook dat we op die
manier ook juridisch meer beschermd zijn.
De eerste week verliep echt rustig.
Veel werk, maar zonder zorgen... Terug vele consultaties in de omliggende
dorpen. De opleidingsdag aan de gezondheidswerkers en vroedvrouwen was ook echt
plezant. Deze maand leerde ik hen bloeddruk meten. Het was niet simpel,
maar ze glunderden van 'trots' als het hen lukte.
Leren werken met de bloeddrukmeter
Zondag 28 april, rustdag. Lang geslapen en daarna een blikje tonijn (uit België)
opengedaan om dubbel en dik te genieten van onze zondag...
Er kwam een jongen zeggen dat zijn vrouwtje zeer veel pijn had in haar buik.
Ze was zes maanden zwanger. We gingen vlug met hem mee naar hun huisje. We
voelden onmiddellijk dat iets niet in orde was. Haar water was al gebroken en er
stak iets uit de baarmoederhals. Het was de navelstreng. Het hartje van het
kindje kloptje niet meer! We zeiden aan de mama dat haar kindje gestorven was.
Ze nam het heel rationeel op en zei enkel dat ze wilde dat het dan zo snel
mogelijk geboren zou worden. Een goeie twee uren later werd het dode kindje
geboren! Zeer klein, zeer tenger, zo helemaal in wording met broze vingertjes en
teentjes, het gezichtje nog maar halfgevormd. De vrouwen hier zijn zo sterk! Het
is ongelofelijk! Ze wikkelden het baby'tje in doeken om het dan te begraven. Het
beeld van dit kleine kindje blijft voor altijd in mijn geheugen en in mijn hart
geprent!
Dinsdag 30 april kwam Koen terug toe in Yalanhuitz. Hij is een zeer goeie
hulp voor ons bij de consultaties en bij zoveel meer! Als we naar de dorpen gaan
om consultaties te doen, gaat hij mee en doet hij al het administratieve werk,
wat voor ons heel wat tijd bespaart! Zijn kookkunsten zijn ook 1000 keer beter
dan de onze. Alleen eten we wel veel te veel als hij kookt.
Zaterdag 4 mei en zondag 5 mei kwamen er twee dokters van de Rotaryclub naar
Yalanhuitz om consultaties te doen. Carlos Salorzano, oogarts, en Ricardo
(Boma), tandarts. 't Was heel goed! Ricardo heeft 51 rotte tanden getrokken en
Carlos heeft 66 consultaties gedaan voor de ogen.
Dinsdag 7 mei werd moedertjesdag gevierd in Yalanhuitz. Groot feest! Marimba
muziek van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat. De kindjes van 't school zongen
liedjes, deden dansjes...
Domingo
Hanne:
Nu ik aan die dagen terug denk, kenden we Domingo-tje al. De dag ervoor,
vrijdag 3 mei, kwam zijn grootvader naar ons toe om een spuit en een peniciline
flacon. We geven nooit zomaar medicamenten mee, zonder de patiënten eerst te
zien, en zelf ervan overtuigd te zijn, dat het goed is. We kennen de grootvader
goed (Sebastiaan) en stelden voor om met hem mee te gaan om het kindje te gaan
zien. We hadden al één en ander mee, om het kindje te onderzoeken en eventuele
medicamenten. Maar... we zagen op slag dat het iets serieus was!
Domingo-tje is het zoontje van Mateo. Mateo was de eerste die we kenden van
Yalanhuitz omdat hij representante is (vertegenwoordiger) en ons kwam op halen
aan de kruising op weg naar Yalanhuitz de eerste keer. (...) Domingo-tje lag te
kreunen in z’n bed, z’n linkerbeentje was drie-vier dubbel zo dik dan z’n
rechterbeentje. Hij zag er ook ferm ondervoed uit, z’n ander been, en z’n
armpjes heel mager. Hij had koorts, meer dan 40 graden. Gans zijn been had een
heel gespannen vel, vol vocht eronder, vooral zijn knie, maar ook zijn enkel en
z’n voetje. Ze vertelden ons dat het gestart was met een ontsteking in z’n knie,
en dat het nu al een week was. Er lagen planten op z’n knie, maar deze hadden
tot nu toe nog niet geholpen. Omdat Domingo-tje er zo ondervoed, mager en ziek
uit zag hebben we ook van de eerste keer een infuus gestoken. We gaven hem
medicatie tegen de koorts, de pijn, en ook ontstekingswerende pilletjes.
Fastum-gel voor op z’n knie, nutritie-repen (maar daar had hij braakneigingen
van) en uiteindelijk dan toch dagelijks een spuit met peniciline procaïne. (...)
Het was de eerste keer dat we zoveel medicamenten samen gaven, maar het was wel
nodig.
Al van de zaterdag was het iets beter met Domingo-tje, z’n koorts was weg, de
pijn iets minder, we namen steeds de afmetingen van z’n bovenbeen, knie en
enkel, en hadden de indruk dat het de eerste twee dagen toch enkele
millimetertjes aan het verminderen was. (...)
Eva:
De dag van moedertjesdag (7mei) kwam de grootvader zeggen dat ze niet zoveel
vertrouwen meer hadden in de medicatie en dat ze er zeker van waren dat het een
"enfermedad de secretos" (ziekte van geheimen) was. De mensen geloven heel sterk
in bovennatuurlijke krachten en geesten. Ze waren er zeker van de Domingo-tje
een slechte geest had aangeraakt... Aangezien hij met de dag meer en meer zijn
krachten verloor, moedigden we de ganse familie constant aan om Domingo-tje naar
het ziekenhuis in Mexico te brengen. We dachten toen dat hij het ziekenhuis in
Huehuetenango nooit meer zou halen. We gaven hen geld en beloofden alles van
kosten voor vervoer, ziekenhuis, medicatie... te betalen. Ze wilden hem eerst
naar een "curandero" (gebedsgenezer) brengen. We stonden er zo machteloos
tegenover. We kunnen de mensen niets verplichten of verbieden. (...)
Naar Mexico
Hanne:
De woensdagmorgen was het terug mijn beurt om naar Domingo-tje te gaan. Het
gemoed van Mateo (de papa) en van iedereen was overvol, ook van mij. Mateo
huilde hard en zei dat ze het niet meer aankonden. Er moest iets gebeuren en
dringend! We vonden het zelf al laat en riskant om nog iets te kunnen regelen om
naar het ziekenhuis te gaan in Huehuetenango (dat gratis is), dus stelden we
voor om naar México te gaan. Het zou wel veel duurder en onbekender zijn, maar
dat was op dat moment niet belangrijk! Maar de familie van Mateo was er
ondertussen al rotsvast van overtuigd dat medicamenten en een ziekenhuis niet
meer zouden helpen, alleen een curandero! We probeerden nog alles wat we konden
om hen eerst te overtuigen dat ze misschien eerst naar het ziekenhuis zouden
gaan om Domingo wat te stabiliseren en daarna naar een curandero. Maar, we zagen
al snel, dat gans de familie die zelfde mening had, en dat we er eigenlijk
weinig konden tegen doen. We hebben hen wat alleen gelaten en laten nadenken, we
zeiden hen dan rustig wat onze mening was, maar dat ze vrij waren, dat ze zelf
een keuze moesten maken. We zouden hen financieel helpen als ze naar een
ziekenhuis zouden gaan.
Tegen de middag gingen we terug, en het was beslist. Ze zouden eerst naar een
curandero gaan en als ze zouden merken dat het nog achteruit zou gaan met
Domingo, dan zouden ze naar het ziekenhuis gaan. We schreven 2 brieven, voor het
ziekenhuis en voor de curandero met de nodige medische informatie over Domingo.
Het is wel een ongelofelijk gevoel, een kindje die zo erg al aan het afzien was,
te laten op pad gaan, naar iets waar je zelf niet veel vertrouwen in hebt,
terwijl je denkt dat het hoogstdringend is voor een andere keuze. Deze
gesprekken waren ook steeds waar dat Domingo bij was en soms ging het er nogal
zwaar aan toe. Maar goed, er waren zodanig veel gevoelens bij dat het moeilijk
is om dit allemaal te beschrijven,... het was zo intens.
Het handschoenpoppetje was ondertussen al verdwenen, door de
tweelingbroertjes van Domingo, zij zijn ongeveer 1 jaar oud, en speelden er
natuurlijk ook graag mee. Maar we waren van plan om Domingo een echt vriendje te
geven, een pluchen beestje. Toen we vroegen welk diertje hij het liefst zou
hebben, zei hij: een varkentje. En van kleur? Rojo (rood) en toen we vroegen
klein of groot, zei hij klein. We hebben een varkentje gevonden, wel roze… maar
hij was heel content, kon nog wat lachen terwijl we een beetje het varkentje
deden vertellen. ‘k Voelde me echt een clini-clown bij een terminaal patiëntje.
Deze dag zouden ze nog afwachten tot s nachts om hem op een draagberrie naar
Mexico te dragen. Het zou een tocht worden van 5 uur.
‘s Nachts om 2u30 kwamen ze ons wakker maken om te zeggen dat ze zouden
vertrekken. We gingen mee naar hun huisje, om nog ‘t een en ‘t ander mee te
geven voor onderweg en ook om zn infuus te verwijderen. Het was voor ons al
supertriestig, om hem te zien gaan. Een hele boel nonkels gingen mee om hem elk
om de beurt te helpen dragen, ook z’n mama en papa en ééntje van de
tweelingbroertjes, en het varkentje. De andere broertjes en zusjes bleven thuis.
Ze zijn daar met 7 kindjes. We hadden toen echt al een hopeloos gevoel.
Domingo-tje dat dutske, ondertussen al heel opgezwollen over gans z’n
linkerkant, snakkend naar adem, z’n neusje al heel opengerokken van het
neusvleugelen, pijnlijk van de droogte, met doorligwonden, pijn aan z’n hartje
van de koorts, grote pijn in z’n knie, steeds zo over z’n leven of dood horen
spreken door z’n familie, door ons… ‘t Was akelig om hem te zien wegdragen op
die draagberrie, we zaten allemaal met zoveel vraagtekens…
Met Domingo-tje op weg naar Mexico
Eva:
Twee dagen later was Domingo terug!
Langs de ene kant waren we al gelukkig dat hij de weg overleefd had,
langs de andere kant waren we ontgoocheld dat ze hem niet naar
het ziekenhuis hadden gebracht. De gebedsgenezer had ook medicijnen voorgeschreven, precies
dezelfde als deze die wij al tien dagen aan het geven waren! Domingo-tje had nu
nog meer doorligwonden, nog moeilijker om te ademen, nog meer zwellingen in gans zijn lichaampje.
Nog maar eens trachtten we de familie ervan te overtuigen dat hij naar het ziekenhuis moet
worden gebracht. Om er nog meer druk op te zetten zeiden we dat
ze maar drie dagen tijd meer kregen om te gaan en als ze niet gingen
dat we dan niets meer konden doen voor hen... Ze geloofden dat de medicijnen
een slechte werking hadden op een "ziekte van geheimen" (...)
Bellorio
Eva:
Vrijdagmorgen 17 mei, was ik consultaties aan het doen in Yalanhuitz. Plots
klopte er iemand op de deur. Het oudere broertje van Domingo-tje (andres) stond
daar met een briefje. Er stond op dat we uitgenodigd waren om naar de "bellorio"
te gaan 's avonds en met de vraag of we deodorant hadden. Ik vroeg waarvoor ze
deodorant zouden gebruiken. Andres zei dat het voor het lichaampje van Domingo
was. Ik verstond het niet goed en zei hem dat dit niets zou helpen aan zijn
infectie. Toen vroeg ik wat een "bellorio" was. Ik wist dat ze dikwijls 's
avonds met de familie bidden rond een zieke... Andres zei toen dat Domingo-tje
diezelfde morgen gestorven was, onderweg naar het ziekenhuis...
Ik ben direct samen met Koen naar Domingo-tje gegaan. De
papa van Domingo (Mateo) nam me vast en zoveel opgekropte pijn barste los in schreeuwen, snikken en
tranen. Ze wilden graag dat ik nog eens naar het lichaampje en naar
de wonden keek. Domingo-tje, had ik maar... nu is het te laat. In de namiddag kwamen
Hanne en Peter terug uit Huehuetango. (Peter, een vriend van Hanne, was kort voordien aangekomen in Yalanhuitz.
Hanne had Peter vergezeld naar Huehuetango om de terugreis te regelen). 's Avond was het
die "bellorio". Dat is een gebedsmoment, waarbij alle familie en vrienden samen
komen om te bidden en te waken bij Domingo. De mensen blijven er de ganse nacht
samen. Domingo-tje lag op een houten plank vooraan in het huisje, overdekt met
bloemen. Er werd marimba gespeeld en gezongen. De sfeer was heel intens. Mensen
liepen binnen en buiten. Kinderen speelden en lachten, anderen huilden. De
manier waarop ze hier met de dood omgaan is zo anders dan in België. Het is een
deel van ieders bestaan. God heeft ons leven gegeven en ooit komt hij ons terug
halen... Mensen treuren om het verlies van een persoon, maar weten dat het Gods
wil is en dat zijn ziel (alma) verder leeft.
Buiten werd er een groot vuur gemaakt waarop enkele vrouwen bruinen bonen en
tortillas kookten voor alle mensen. Wij zijn niet de ganse nacht gebleven omdat
we de volgende dag opleiding moesten geven aan gezondheidswerkers en
vroedvrouwen.
De volgende morgen waren enkele mannen druk bezig met het maken van een
kistje. De gezondheidswerkers kwamen toe, maar ik voelde me slingerziek. Hantje
heeft het van mij overgenomen en ik ben terug in mijn bed gekropen. 's middags
zijn we terug naar Domingo-tje gegaan.
Klaarmaken van het kistje voor Domingo
Woordenloos
Hanne:
Toen we toekwamen was Mateo door de micro aan het spreken… Hij uitte ook nog
eens uitdrukkelijk zijn dankbaarheid naar ons toe, wenend en snikkend sprak hij
zijn onmacht uit, echt bewonderlijk hoe die mensen dat kunnen! Ook de grootvader
sprak nog eens door de micro en deelde zijn diepste gevoelens. Eva-tje heeft
voor ons ook een schoon woordje gedaan, tegenover de familie, tegenover Domingo…
waar we allemaal rond stonden! Daarna werd er weer marimba gespeeld, en vroegen
ze ons om elkaar de handen kruisend te geven, Mateo, de mama, Eva-tje en ikzelf.
We werden er zo enorm dichtbij betrokken, dat ik me zelfs begon schuldig te
voelen tegenover z’n tantes, broertjes en zusjes, die iets meer op de
achtergrond bleven. Er ging zoveel door m’n hoofd, het bonkte van te wenen, van
verdriet, van de muziek, van het voelen van het koude lichaampje van Domingo,
het verdriet te zien van z’n ouders z’n broertjes en zusjes, en gans Yalanhuitz…
Verenigd rond Domingo
Het kistje werd toen binnengebracht, en ze vroegen ons hulp om Domingo erin
te leggen… Voor mij was het niet dat ze ons hun hulp vroegen, maar als
appreciatie gebaar naar ons toe. Het begon enorm te donderen en te regenen op
het moment dat Eva-tje en ik, Domingo in z’n kistje legden… Ongelofelijk hoe
gans de wereld, de natuur, de intense momenten, zo voorzien zijn,… dan kan je
echt niet meer twijfelen dat er een God bestaat! Het was verschrikkelijk, hoe we
daar Domingo-tje "nuestro amigo" zeiden steeds tegen hem, daar zo moesten
insteken! Het was zo overdonderend met de donder, de marimba,… het gehuil van
alle mensen...
We probeerden om het varkentje van Domingo snel bij hem te leggen, maar… dan
zagen we dat ook al z’n persoonlijk gerief bij hem in het kistje werd gelegd.
Z’n kleren, z’n schoolboeken in z’n moraal (soort schoudertas van hier, waar de
kindjes mee naar school komen), nog een moraal met daarin z’n bord, z’n tas…
echt ongelofelijk hoe we daar met z’n mama en papa en grootvader en dan ook z’n
broertje Andres rond dat kistje zaten om al z’n gerief, netjes te ordenen boven
op z’n lichaampje. Dan hielpen we nog om z’n handjes schoon te vouwen met z’n
vingertjes in gebedshouding… Er werd nog een kruisje bijgelegd…. En dan een wit
doek erover… We zaten daar met velen gehurkt rond dat kistje… echt ongelofelijk…
achteraf zagen we dat we alletwee wat verf aan onze armen hadden, en wilden dit
nooit meer kwijt… nu hebben we er een doorzichtige plakker opgeplakt (op-site)
en als het los komt, bewaren we het voor altijd!!!
Het kistje werd dan toegenageld, verschrikkelijk gevoel… Kleine kindjes die
daar ook rond stonden, wat moet er ook allemaal niet door hun hoofdjes gaan??
Daarna werd Domingo-tje naar buiten gedragen, voor ons was het precies hetzelfde
beeld, dan toen hij met z’n draagberrie een week ervoor naar buiten werd
gedragen, maar nu in z’n kistje. De kindjes van z’n klas, z’n neefjes, droegen
samen z’n kist!
Afscheid
Hanne:
Bij het vertrekken van hun huisje, op weg naar het kerkhof, riep Mateo ons
na, dat we z’n naam moesten roepen. Eerst snapten we het niet zo goed, maar ‘k
had al gezien dat er hier en daar mensen waren die "Domingo" riepen!!!
Ongelofelijk intens. Dit is voor hen een laatste roep, omdat hij misschien zou
terug komen bij hen… De dichtste familie bleven daar, in hun huisje omdat ze
geloven als ze naar het kerkhof meegingen, dat er snel nog iemand van hun
familie zal sterven. De meeste andere mensen gingen wel mee… Het was een grote
groep. We hadden ook kaarsjes in onze handen gestopt gekregen… Eva-tje en ik
waren ook zo dicht bij mekaar, 'k zou het me niet kunnen voorstellen dat je dit
alleen zou moeten meemaken. We passeerden bij z’n school, er werd nog een
toertje gedaan op het voetbal plein en daar ook een stop gehouden, omdat Domingo
daar zoveel gespeeld had, en gingen we allen samen, met Domingo op kop naar het
kerkhof. Een kwartiertje wandelen ongeveer, de bergen in, een prachtige ligging
heeft dat kerkhof, met een heel open zicht op de bergen. Vele kindjes liepen bij
ons, en hielden onze handen vast! Zo mooi, dat verdriet delen in Yalanhuitz echt
niet verschillend is in leeftijd! Zo verbonden zijn die mensen, alles samen
delen, mekaar helpen! Daar kunnen we pas veel van leren!!
Op het kerkhof werd er nog ‘t één en ‘t ander gezegd over en voor Domingo en
opnieuw voor ons ook… dat we echt een deel zijn van Yalanhuitz, van hun
familie!!! Op het moment dat Domingo-tje in de put werd gelegd, begon het
opnieuw te donderen en te onweren… echt ongelofelijk! Ze legden er ook de resten
van het kaarsvet, van de voorbije nacht erbij. En achteraf werd er op de
aarde stenen gelegd en dan een aluminium golfplaat erover, zodat de kaarsjes die
op de aarde werden gezet, samen met de bloemen, niet zouden afzien van de regen
en de wind. Daarna… was het stil… vele mannen hadden hun fles sterke drank bij
en nodigden ons ook uit om te drinken,… maar we waren niet in de stemming. Het
is blijkbaar normaal dat hun verdriet dan achteraf verdronken wordt.
Eva:
De volgende dag (zondag) kwam een van de zusjes van Domingo-tje ons bezoeken.
We zijn samen met haar en de andere broertjes en zusjes naar het kerkhof gegaan
om een mooie kaars bij Domingo-tje te zetten. De papa, de nonkels en de opa
waren cement aan het maken om een graf te maken voor Domingo-tje. Het was een
heel rustige sfeer. De vriendjes van Domingo speelden er op de andere graven en
kwamen regelmatig kijken naar de kaarsjes en bloemmetjes op de plaats waar
Domingo-tje begraven lag. 's Middags kwamen de vrouwtjes van de mannen die aan
het werken waren aan het graf eten brengen. Het leek een grote picknick. De
borden en de potten eieren en tortillas werden op een ander graf gezet. Allen
samen aten we op het kerkhof - vanboven op de grafsteen van iemand die twee jaar
geleden gestorven is.
Maandag terug in Huehuetenango toegekomen. Gisteren samen met Koen, Peter en
Hanne naar Panajachel vertrokken. Nu zijn we in Panajachel voor drie dagjes
vakantie! Panajachel is een heel mooi dorp aan het meer van Atitlan. Een
prachtig groot meer tenmidden van vulkanen. We blijven hier tot vrijdagmorgen.
Vrijdag vertrekken we heel vroeg terug naar huehuetenango om dan dezelfde dag
nog met de moto naar Yalanhuitz terug te keren. Een week na de begrafenis wordt
is er nog zo'n ganse nacht van waken en van gebed met familie en vrienden. Ons
verstand zegt dat het nogal zwaar zal worden om in 1 dag vanuit Panajachel in
Yalanhuitz te geraken en daarna de ganse nacht wakker te blijven, maar ons hart
zegt dat we ernaar toe moeten... (...)
Mijn brief wordt lang en... hoe meer woorden ik schrijf, hoe meer ik besef
dat woorden nog geen honderste deeltje van ons leven hier kunnen beschrijven...
Hanne en Eva