INLEIDEND WOORDJE

In de streek waar wij wonen zijn de taken voor mannen en vrouwen duidelijk afgebakend. Zo zijn de vrouwen verantwoordelijk voor het wassen van de kleren, een heus karwij aangezien een gezin vele kinderen telt en de cortès (de traditionele rokken van de vrouwen) uit loodzware stoffen bestaan. Mannen zie je nooit in de weer met de was! Een andere typische vrouwentaak is het dagelijkse bakken van soms wel 100 tortillas, de basis van elke maaltijd in Guatemala. Zowel mannen als vrouwen gaan naar de campo (hun velden) om er te werken. Kenmerkend voor de mannen is hun actievere deelname aan het openbare leven. Hoewel vrouwen de laatste jaren meer en meer inspraak krijgen, bestaan de meeste vergaderingen enkel uit mannen en voeren zij er ook overwegend het woord. De alcalde (burgemeester), de alcalde auxiliares (hulp alcaldes) en de politie zijn altijd mannen. De vertegenwoordigers van de families zijn ook de mannen, want mannen zijn de dueño (de eigenaar) van hun vrouw.

Acht maart, internationale vrouwendag, aandacht voor gelijke rechten van vrouwen. Dit konden we toch echt niet ongemerkt laten voorbijgaan, dachten de (overwegend vrouwelijke) vrijwilligers van Pojom en Yalanhuitz. In Yalanhuitz besteedde de clinica een dagje extra aandacht aan de vrouwen. In de consultas van Pojom kregen alle vrouwen én mannen een koekje (geen positieve discriminatie dus!) met daarbij de uitleg over de dag van de vrouw. Buiten aan de deur hing een informatieblad dat alle wachtende patiënten op hun gemak konden bestuderen! Ook voor de school van Pojom werd een informatiehoekje gemaakt om alle leerlingen in te lichten over deze belangrijke dag…

Op deze manier proberen we met onze clinica’s ook af en toe eens aan ‘bewustmaking’ te doen, naast alle andere zaken waar we ons met heel veel enthousiasme voor inzetten! In deze nieuwsbrief delen we jullie graag onze ervaringen mee! Geniet ervan!

Groetjes van de Yalanthuitze en Pojomse vrijwilligers!

CLINICA YALANHUITZ

Op 17 februari kreeg het team van Yalanhuitz opnieuw versterking van Mieke. Na een maandje België had zij weer zin om er volledig in te vliegen. Omdat de consulta-uren nu weer normaal waren, kwamen er heel wat patiënten over de vloer. Ook een bevalling mocht natuurlijk niet mankeren.  Marcia die al een 10-tal dagen voorbij haar uitgerekende zwangerschapsdatum was, beviel op 19 februari heel vlot van een prachtige dochter die nadien de naam Astrid-Esther kreeg.

 Astrid en Esther met baby Astrid-Esther.

Op maandag 22 februari kregen Mieke, Astrid,  Monica en Delphine ( 2 orthopedagogiestudenten die sedert begin februari in Yalanhuitz zijn) versterking van 3 verpleegkundestudenten:  Esther, Katrien (kinderverpleegkunde) en Sanne (ziekenhuisverpleegkunde).  Zij zullen 6 weken stage lopen hier in de clinica van Yalanhuitz. Ze zijn een grote hulp voor Mieke,  omdat Astrid er twee weekjes tussenuitknijpt om samen met haar ouders Mexico en Guatemala te verkennen.
Jammer genoeg is  Delphine, vriendin en medestudent van Monica, ondertussen terug naar België vertrokken. Zij voelde zich hier in het verre Guatemala niet goed en besloot dan ook om haar stage stop te zetten. Wij wensen haar veel succes in de toekomst en bedanken haar voor de vele leuke momenten!

Epilepsiepatiënt Juan

Afgelopen maand zijn we in Yalanhuitz veel bezig geweest met epilepsie-patiënt Juan. Omdat zijn ziekte nog steeds niet onder controle is, maakten we er ons heel wat zorgen over. We besloten zijn medicatieschema aan te passen, want het vorige schema voldeed duidelijk niet. Het is een hele verantwoordelijkheid, maar gelukkig kon Astrid contact leggen met een professor van de KULeuven om de goede keuze te maken. Tijdens de overgangsperiode van het ene naar het andere medicijn kwam Juan elke week op consulta, zodat hij zo goed mogelijk opgevolgd werd. Volgens zijn familie bleef hij echter veel aanvallen krijgen. Telkens kwamen ze ons halen, maar wanneer we in het huisje aankwamen, liep hij heel gewoon rond. Wel was hij erg verward. We besloten hem enkele dagen in observatie te nemen, zodat we met onze eigen ogen een aanval zouden kunnen zien. Toen hij zo’n aanval deed, werd ons snel duidelijk dat Juan niet aan tonisch-clonische aanvallen lijdt (wat we voordien dachten), maar aan een andere vorm van epilepsie waarbij de patiënt vooral heel verward is, gaat dwalen en systematische bewegingen doet. Nu we dit wisten, konden we meer doelgericht op zoek gaan naar informatie over een beter medicatieschema. Voorlopig hebben we nog niet het ideale schema gevonden, maar we zijn wel goed op weg want hij heeft de laatste week al veel minder aanvallen gehad. We blijven hopen dat we hem aanvalvrij zullen krijgen!

“Emergencias” of spoedgevallen

Zondag 14 maart werd geen rustdag voor de vrijwilligers van Yalanhuitz. Een namiddagje aan de laguna eindigde met een spoedgeval. Oralia, een hoogzwangere vrouw, was naar de clinica gekomen met bloedverlies. Na enige observatie en na overleg met Katleen uit Pojom, besloot vroedvrouw Mieke samen met studente Katrien naar Huehuetenango te vertrekken omdat ze vreesde voor placenta preavia (voorliggende placenta waardoor een natuurlijke bevalling onmogelijk of heel gevaarlijk wordt). Na 2,5 uur rijden kreeg de vrouw meer last en al snel werd duidelijk dat er geen voorliggende placenta was. De baby werd klokslag 22u in de auto geboren. Omdat het nogal gevaarlijk was, zo aan de kant van de weg, zochten ze een betere plaats om moeder en kind wat te laten bekomen. Een familie stelde hun huis ter beschikking en zij konden natuurlijk bijna niet geloven dat er een pasgeboren baby op hun keukentafel de eerste zorgen kreeg.  Uiteindelijk reed Mieke richting Huehuetenango omdat Oralia meer zorgen nodig had.  Ondertussen stellen moeder en kind het goed!

 Oralia, Mieke en de kersverse baby.

Op donderdag 18 maart werd er rond 19u op de deur geklopt. Salomon, een jongen van 15 jaar en jongere broer van Oralia, werd zwaargewond binnengebracht door 2 vrienden. Hij was tegen redelijk hoge snelheid van zijn motto gekatapulteerd en recht op zijn gezicht terechtgekomen met serieuze hoofdwonden tot gevolg. Hij was bewusteloos maar gelukkig waren zijn andere parameters redelijk stabiel. Het was snel duidelijk dat die jongen meer verzorging nodig had. Na stabilisatie (infuus, afdekken van de verwondingen…) vertrok Mieke, voor de tweede keer in die week, samen met studente Sanne naar Huehuetenango. Aangekomen in het hospital nacional zat het werk er nog niet op. Mieke en Sanne assisteerden bij het hechten van de hoofdwonden In het nationaal ziekenhuis is er enkel een Rx-toestel maar de jongen had meer gespecialiseerde onderzoeken nodig van zijn hoofd, dit om zeker te zijn dat er geen hersenschade was. Daarvoor moest hij dus overgebracht worden naar een privaat ziekenhuis.  Aangezien de ambulance die dag niet in Huehue was,  moesten Mieke en Sanne de jongen zelf naar dit ziekenhuis brengen met hun auto.  Het was een hele klus maar de onderzoeken waren positief. Salomon ligt nu nog in het ziekenhuis om verder te herstellen.

 Verpleegster Sanne druk in de weer.

Opruimen…

Tussen de consultaties door, probeerden de Yalanhuitzers zich ook nog eens toe te leggen op het opruimen van de bodega. Een heel karwij, maar stilletjes aan raakt alles gesorteerd en geïnventariseerd. Dit maakt alles zowel voor hen als voor volgende vrijwilligers veel eenvoudiger.  Met de hulp van Maria kreeg alles ook nog een grote schoonmaakbeurt, zodat de bodega bijna weer klaar is voor gebruik.

Vrouwendag in Yalanhuitz

Op vraag van het ministerie voor gezondheid organiseerde Mieke op 17 maart een vrouwendag. Alle vrouwen konden die dag een gratis uitstrijkje laten nemen. Alle materialen en onderzoeken worden betaald door het ministerie dus een unieke kans. De vrouwen werden gewaarschuwd via een anuncio in hun dorp en het werd een onverwacht succes! Op 17 maart kwamen er 54 patienten langs en op donderdag 34. In het totaal werden er 43 uitstrijkjes genomen en ook een 10-tal personen werden geadviseerd om in de loop van de volgende weken naar Huehuetenango te gaan voor verder onderzoek. Het was zeker en vast een stap in de goede richting wat screening en preventie betreft maar er is nog veel werk aan de winkel. Het grootste deel van de vrouwen hebben hier geen kennis over hun eigen lichaam waardoor zulke onderzoeken hen afschrikken. Informeren en opleiden is daarom een heel belangrijk punt waar elke dag aan gewerkt moet worden.

Verpleegster Katrien en promotor Maria controleren een urinestaal.

Belgische Benefiet “Sports for Yalanhuitz”

Op zaterdag 6 maart organiseerden de ouders, broers en zussen van Astrid een benefiet ten voordele van Vivir en Amor. Er werd een sportevenement op touw gezet, gevolgd door een “Guatemaaltijd”. Het evenement trok heel veel vrienden en kennissen van de familie van Astrid aan, sommigen kwamen zelfs uit Frankrijk. Het werd een succes:  met veel enthousiasme werd er heel de namiddag getennist, gebadmintond, gesquacht en gepingpongd. Zelfs haar grootouders en grootnonkels kwamen een balletje slaan. ’s Avonds werden de tafels voor 100 man gedekt. De zaal was prachtig versierd en het eten was overheerlijk. De mensen legden enthousiast enkele euro’s in de grote spaarpot, sommigen hadden voordien al op de rekening gestort. In VZW Cocoon te Antwerpen, waar de mama van Astrid werkt,  werd als vastenactie een grote wafelenbak georganiseerd. Ook die opbrengst ging naar Vivir en Amor. Samen werd er een mooi bedrag van 2500 euro verzameld. We bedanken iedereen voor het komen naar deze leuke dag en voor hun steun aan Vivir en Amor. En laten we vooral de organisatoren niet vergeten die er heel wat tijd en energie in staken om deze dag tot een goed einde te brengen. Bedankt!

Een prachtig versierde en helemaal volle zaal!

Monika en het jeugdwerk in Yalanthuitz

Monika organiseert elke dinsdag- en donderdagnamiddag jeugdwerk voor de kinderen in Yalanhuitz. Ze wordt daarbij elke keer bijgestaan door 1 van de 3 studenten verpleegkunde, Mieke of Astrid. Het jeugdwerk is een enorm succes, kinderen leven zich volledig uit en amuseren zich rot!

Op een stralende zonnige dag zorgde Monika samen met Katrien voor een estafette met waterspelletjes. Ze startten met “Berta Gordita” (dikke Berta) met spuiten, gevuld met water. Uiteraard eindigde dit een mega-watergevecht tussen de “enfermeras” en de kinderen. Iedereen had plezier en was kletsnat. Daarna werden er nog verschillende waterspelletjes gedaan: met waterballonnen, met natte handdoeken,… Conclusie: een leuke, maar natte namiddag.
 

Waterspelletjes met Monika en Katrien op het pleintje voor de clinica.

Een andere speciale activiteit was die van het ‘afval verzamelen’. Wegens talrijke problemen in Guatemala, is afvalverwerking hier niet de hoogste prioriteit. Monika trommelde de kinderen op om samen het grote grasplein voor de clinica eens op te ruimen. Monika beloofde de kinderen een verrassing als ze flink hielpen. En dat deden ze. Na minder dan een uur stonden er voor de clinica al meer dan 20 zakken afval, de activiteit was dus een enorm succes!! Als dank voor hun goede werk, kregen de kinderen allemaal een lolly, die ze met veel smaak opaten, meer dan welverdiend!

CASA MATERNA POJOM

Doctora “Katalina” aan het woord…

Februari, Sandra-maand…

Februari was alweer een drukke maand…gelukkig  kon ik rekenen op de hulp van Sandra, een Duitse doctora in opleiding. Naast haar professionele hulp in de clinica, bleek ze ook nog geweldig te kunnen koken en had ik er meteen ook een looppartner bij, kortom een echte meevaller, ons Sandra (of “Sangre” (bloed), werd ook wel eens gezegd door de Pojomeros).

Het blauwe team: Sandra en Katleen

Naast enkele emergencias, de geboorte van Olivia…, kregen we in februari te maken met het rotavirus. Dit virus, eveneens berucht in België, veroorzaakte een heuse epidemie van diarree en braken en is gekenmerkt door zijn acuut verloop.  Om te voorkomen dat kinderen zouden sterven door uitdroging (het grootste gevaar in het geval van diarree) hebben we op een mooie zondagochtend samen met de andere gezondheidspartners van Pojom een informatievergadering georganiseerd omtrent dit virus. Een 100-tal vrouwen zijn komen luisteren wat toch al kan tellen voor een eerste keer. Het plan is er om zulke preventieve activiteiten in de toekomst te herhalen, want de onwetendheid over bepaalde medische zaken- die voor ons heel normaal lijken- is hier soms groot. Dat kan je de mensen ook absoluut niet verwijten, want er is hier totaal geen toegang tot enige vorm van informatie: bijna geen televisies, helemaal geen internet, amper radioverbinding en geen kranten of tijdschrijften… niet evident dus om goed op de hoogte te zijn van alles en al helemaal niet van medische problemen! Vandaar dat we met Vivir en Amor extra aandacht willen besteden aan preventie, bewustwording en opleidingen van mensen… zo willen we de kennis van de mensen uit Pojom vergroten en tegelijk ook hun emancipatie bevorderen.

En verder zijn we opnieuw begonnen met de capacitaciones van de comadrones (opleiding van de traditionele vroedvrouwen). Voorlopig heb ik het grote geluk dat ik die samen met Mieke van Yalanhuitz, eveneens vroedvrouw, kan voorbereiden en geven. Deze opleiding stond de ‘gewone’ bevalling centraal en werd het belang van goeie (hand)hygiëne benadrukt.

Handhygiene is zeer belangrijk!

Ik geloof heel sterk in het nut van deze opleidingen, want het zijn immers zij die ons al dan niet komen halen als er, bij een  bevalling, gevaar dreigt voor moeder of kind. Bovendien is het ook echt plezant om te doen.

Met Sandra heb ik ook veel nagedacht over patiënten: over de vrouwen met insuline dependente diabetes die we momenteel niet kunnen behandelen zoals het hoort, over de kleine Elisabet die soms ineens alle kracht verliest in haar armen en benen, over een zware longpatiënt waarvan de diagnose niet duidelijk is en nooit zal zijn (want hij is helaas gestorven)… We hebben niet voor alles meteen een oplossing gevonden, maar voor een aantal patiënten zijn we goed op weg… van Elisabet weten we bijvoorbeeld nu dat haar aanvallen zouden kunnen voortkomen uit een Kalium-gebrek.  Dat hebben we niet alleen kunnen bedenken, dat heeft een arts in het nationaal ziekenhuis van Huehue voor ons gedaan, maar we hebben de vader dan toch zo ver gekregen om mee naar Huehue te gaan voor verder onderzoek. En ik kan jullie garanderen…dat is voor de Pojomeros helemáál niet evident.
Maandelijks houden we ook een vergadering met de vijf promotoren die in onze clinica werken. Samen bespreken we  de planning van de komende maand in de clinica. We denken na over hoe we de clinica optimaal kunnen laten functioneren en we zoeken hoe we de promotoren op maar kunnen verder ‘capaciteren’ (opleiden). We luisteren ook telkens naar ‘de palabra’ (het woordje) van de promotoren. Zo komen we niet alleen te weten hoe zij zich voelen in de clinica en wat hun mening is over bepaalde zaken, maar worden we ook wat geïnformeerd over wat er leeft in Pojom bij de mensen (en natuurlijk ook bij de patiënten). Dit is ontzettend belangrijk voor ons, omdat wij met onze westerse ideeën af en toe nog eens een foute inschatting durven maken van het leven en de mensen hier. De promotoren kunnen ons heel wat tips geven en sturen ons bij wanneer dat nodig blijkt… Verder is de sfeer op de vergadering ook altijd heel erg leuk! De promotoren zijn een hechte vriendengroep en het is heel leuk om met deze bende te mogen samenwerken. Het team staat er, de wil is er en samen staan we paraat om zoveel mogelijk mensen op te vangen hier in onze clinica!

Onze vijf promotoren op een rijtje: Antonio, Carlos, Katarina, Ana en Isabela.

ESCUELA POJOM

Maestra Lorena over haar extra lessen Spaans…

De moedertaal van de Pojomeros is Q’anjob’al, één van de 22 Mayatalen die in Guatemala gesproken wordt. De kennis van het Spaans is bij de meeste inwoners niet erg goed. In de lagere school krijgen de leerlingen les in de twee talen. In de middelbare school spreken de leerkrachten enkel Spaans. Ze krijgen ook één uur ‘Cultura Maya’, waarin ze stilstaan bij de geschiedenis van hun voorouders.

Als leerlingen willen verder studeren, is het belangrijk dat hun niveau van het Spaans goed is. Om ze daarin te steunen, heeft Vivir en Amor beslist om extra lessen Spaans te geven. De leerlingen van de middelbare school hebben van maandag tot vrijdag les, telkens van 13u tot 17u40. Per graad geef ik 4 uur extra lessen Spaans in de voormiddag. Het doel van de lessen is dat ze leren nadenken over verschillende thema’s, leren in groep werken, presentaties geven, ....  Bovendien komen ze in die lessen ook in contact met alternatieve  les- en werkmethodes. Dat laatste is ook belangrijk. De leerlingen zijn hier gewoon om alles te noteren wat de leerkracht hen zegt.

Ik probeer de leerlingen zoveel mogelijk te betrekken in het lesgebeuren, maar ook in de lesinhoud. Het thema van de eerste cluster heb ik zelf gekozen: cultuur. In deze lessen leren ze een presentatie geven en komen ze te weten welke verschillende kunstvormen bestaan. Ze leren verschillende vormen van literatuur onderscheiden, ze analyseren liedjesteksten en krijgen de kans om zelf een instrument te spelen. Ze leren een andere cultuur kennen door een documentaire te bekijken, …

Maestra Lorena in de Spaanse les bij de 2de básico.

De inhoud van de volgende twee clusters hebben ze zelf bepaald. Elke graad koos voor geschiedenis. Ze willen meer weten over de wereldoorlogen en over hun eigen geschiedenis, namelijk over de Maya’s en de politiek van Guatemala en het Amerikaanse continent. De meeste leerlingen zijn erg nieuwsgierig en het is dan ook erg plezant om aan hen les te geven. En zelf leer ik ook veel bij.

De leerlingen zijn niet verplicht om naar deze lessen te komen. Vaak moeten ze thuis of op het veld werken, waardoor niet iedereen aanwezig kan zijn. De opkomst hangt af van graad tot graad. Gemiddeld komen er 30 leerlingen op af.

Uit het dagboek van maestra Ineke: “De eerste dagen in de básico in Pojom”

Door een heel slechte verbinding met de bussen ben ik 4 dagen later dan gepland aangekomen in Pojom. Het was de bedoeling dat ik zeker 1 week de lessen van Lore mee zou volgen en dat we samen de lespakketten zouden doornemen, om te zien hoe zij alles aanpakt. Maar aangezien ik met enige vertraging in Pojom aankwam en de allereerste mogelijkheid om een les van Lore te zien  afgelast werd door aardbevingsgevaar, werd ik meteen helemaal in het schoolgebeuren geworpen!

In mijn eerste observatie les merkte ik dat Lore heel vlot Spaans spreekt en alles heel grondig uitlegt. Ondertussen maakt ze ook grapjes in haar les en speelt ze vlot in op vragen van leerlingen. Plots kreeg ik heel veel schrik. Ik besefte dat mijn Spaans nog helemaal niet zo goed zat en ik was bang dat ik in slechts twee dagen tijd nooit die lessen van haar zou kunnen overnemen! Het was ook geen geruststellende gedachte dat ik nog nooit voor een klas had gestaan…

Na die les had ik een goed gesprek met Lore, ik kreeg enkele tips en zag het weer helemaal zitten! Ik wist dat ik mij er  ‘in zou moeten smijten’, ik moest het gewoon doen en erin vliegen! Dat heb ik dan ook gedaan. Er kwam ontzettend veel voorbereiding bij kijken: niet enkel de inhoud van de lessen moest ik uitwerken, ik moest ook heel veel Spaanse woorden op voorhand opzoeken!

De woensdag was het dan zover, mijn eerste les, helemaal alleen! Met en maag die overhoop lag, benen die geen spieren meer leken te hebben en oncontroleerbare zenuwen ging ik naar de klas! Maar wonder boven wonder kwam ik 50 minuten later met een behoorlijk goed gevoel naar buiten, het was al bij al heel goed gegaan! Wat een opluchting!!!

Ondertussen al een 10-tal lessen achter de rug. Hoewel ik nog met wat zenuwen naar mijn lessen vertrek, kan ik die zenuwen nu transformeren in positieve zenuwen! En ik betrap er mezelf zelfs al regelmatig op dat ik echt van de lessen geniet, ik ben dus heel tevreden!

Leerlingen uit de básico schilderen hun school

Dat de leerlingen van de básico ontzettend creatief zijn, hebben ze deze keer keihard bewezen! Vorige week fleurden ze namelijk de school en de klaslokalen op met prachtige muurschilderingen. Op de buitenmuur prijken nu enkele afbeeldingen, typisch voor de maya-cultuur: de tempel van Tikal, een marimba (hét muziekinstrument van Guatemala), een ceiba (de levensboom), de Guatemalteekse vlag, een oude Maya-koning, de quetzal (een vogel die ook het nationaal symbool is van Guatemala)…

In de klaslokalen zelf schilderden ze een reeks oude glifos van de maya’s. Elk symbool stelt een bepaalde dag van het jaar voor.  Een heel precieze taak, waarbij ze ontzettend veel aandacht besteedden aan de juiste kleurrijke details! Verder werkten ze ook de buitenmuur van de school helemaal af (die was nog niet geschilderd) en zorgden ze ervoor dat ook het gloednieuwe toilet een likje verf kreeg. Het is echt duidelijk dat er een grote drive is bij de leerlingen, de leerkrachten en de directeur om van hun school iets moois te maken…

Links: de meisjes van derde básico schilderen de ceiba of levensboom ... Rechts: de Mayaglifos!