Vivir en Amor slaat nieuwe richting in

Guatemala. Yalanhuitz en Pojom: twee dorpen, twee kliniekjes, twee hulpverleningsposten, … één project:

Vivir en Amor

In 2001 werd Vivir en Amor met heel veel enthousiasme en jeugdig idealisme door Hanne en Eva opgestart in Yalanhuitz, Guatemala.

In het begin was het behelpen, maar met de hulp van de plaatselijke bevolking –  blij dat er na al die jaren eindelijk enige vorm van medische hulpverlening was – werd de ‘Clinica’ gebouwd. En dan ging het vlug. De hulpverlening werd uitgebreid naar de omringende dorpen en in het noorden van San Mateo Ixtatán werd Vivir en Amor een begrip.

In 2007 kwam er een tweede gezondheidspost bij: ‘Casa Materna’ in Pojom. Meer en meer vrijwilligers meldden zich, zowel in Yalanhuitz als Pojom, om mee te werken. Voor het eerst werden ook lokale mensen (promotores) ingeschakeld om te assisteren bij de hulpverlening. En zo groeide Vivir en Amor doorheen de jaren tot een volwassen project, met het statuut van een vzw en gedragen door een duidelijke missie en toekomstvisie.

De voorbije jaren stond de samenwerking tussen vrijwilligers en promotores centraal in het project. Die was er in de eerste plaats op gericht om de medische noden te lenigen bij de plaatselijke bevolking. Verder had die ook tot doel de promotores op te leiden tot volwaardige medici zodat ze op termijn, onder toezicht van de Guatemalteekse overheid, de gezondheidsposten autonoom zouden kunnen leiden.

Hidroeléctrica

Aan deze vorm van samenwerking is onlangs een einde gekomen … Als raad van bestuur van de vzw zijn we genoodzaakt geweest om uit veiligheidsoverwegingen al onze vrijwilligers tegen 1 september van dit jaar terug te roepen.

Al enkele maanden is de regio van San Mateo Ixtatán, waartoe Yalanhuitz en Pojom behoren, in de ban van de hidroeléctrica. Het betreft een megaproject waarin via de bouw van hydrocentrales het winnen van elektriciteit vooropstaat. Zoals zo vaak – en zoals ook wij dat kennen – verdelen dergelijke projecten de bevolking in twee kampen: pro en contra. De pro’s geloven in de vooruitgang van de regio als gevolg van dit project, de contra’s betwisten dit en beweren dat die vooruitgang er weer alleen zal zijn voor de beter begoeden. Daarnaast vermoeden ze een verborgen agenda waarbij zo’n centrale het pad zal effenen, onder vorm van elektriciteitsvoorziening, voor de opstart van een natuur- en landbouwverwoestend mijnbouwproject.

Om allerlei redenen vinden wij het niet opportuun om tussen te komen in dit debat. Voor beide standpunten is wat te zeggen, maar toch is dat niet de eerste reden waarom we op afstand blijven. Wij zijn in de eerste plaats hulpverleners. Hoe nauw verweven hulpverlening ook is met de politieke, sociale en economische situatie van een land, toch mogen we in dergelijke aangelegenheden niet interfereren. Guatemala is er voor de Guatemalteken. Elke bemoeienis, waarbij we onze visie opdringen aan de bevolking, ruikt naar neokolonialisme en daar willen we ons niet aan bezondigen. Daarnaast is het ook als hulpverlener niet mogelijk om kleur te kiezen. Als hulpverlener ben je er voor iedereen en dat kun je alleen maar onderstrepen met een duidelijk neutraliteitsstandpunt. Een dergelijk standpunt is dan ook expliciet in onze missie opgenomen en daar hebben we ons al die tijd aan gehouden.

Bedreigingen

Maar neutraal blijven heeft ook een keerzijde. Zowel pro's als contra's verdenken ons ervan om onder het mom van neutraliteit mee te zeulen met de tegenpartij. Met alle gevolgen vandien: vertrouwen wijkt voor wantrouwen, rust voor onrust, veiligheid voor onveiligheid.

Hoe je het ook draait of keert: Guatemala blijft een gevaarlijk land. Terwijl bij ons disputen met betogingen en het nodige verbaal geweld beslecht worden, hanteert men in Guatemala andere middelen om zijn gelijk kracht bij te zetten: terreur, intimidatie en geweld zijn de beproefde methodes. Zo werden op maandag 5 mei laatsleden in Ixquisis, het dorp tussen Yalanhuitz en Pojom, de kantoren van de concessiehouder voor de bouw van de hydrocentrale kort en klein geslagen. Drie werknemers werden er gewond achtergelaten. Anderen vluchtten naar Yalanhuitz. Voor onze vrijwilligers in Yalanhuitz, bang als ze waren dat de onlusten gingen overslaan, was dit het sein om een eerste keer te vluchten naar Huehuetenango.

Na enkele dagen zijn ze teruggekeerd, zo niet de rust. Integendeel. Eind augustus bleek uit mails en gesprekken met vrijwilligers en terugkerende bezoekers dat de commotie rond de hydro-elektriciteitscentrale nog eerder toenam.

Overdag was er in Yalanhuitz en Pojom relatieve kalmte, maar hing er een grimmige sfeer, waren er de dreigementen en de wegblokkades. ’s Nachts was de situatie echt onveilig met gevechten, rellen, geweerschoten en gewonden tot gevolg. Promotores kwamen onder druk te staan om definitief stelling te kiezen en één van de leraars van het dorp is gevlucht omdat hij bedreigd werd. En helaas kregen we ook te horen van mensen van wie we vroeger het vertrouwen genoten dat Vivir en Amor in het vizier kwam van de militanten … In een dergelijk klimaat viel er niet langer te werken en was er zelfs een reëel gevaar voor de vrijwilligers.

Spoedvergadering

Op een bijzondere vergadering van de raad van bestuur van 25 augustus hebben wij de beslissing genomen: we zouden alle vrijwilligers zo snel mogelijk terugroepen uit Pojom en Yalanhuitz. Het was een moeilijke beslissing. Niet in het minst voor Hanne en Eva die dertien jaar terug vanuit het niets met heel veel overgave en enthousiasme Vivir en Amor hebben opgestart. Die avond werden systematisch nog maar eens alle mogelijkheden afgewogen, maar steeds kwamen we uit op hetzelfde: zolang er in de gegeven context geen garanties zijn voor de veiligheid van onze medewerkers, kunnen zij er niet blijven.

We zijn als raad van bestuur niet over één nacht ijs gegaan. Sedert begin mei, het begin van de onlusten, hebben we in communicatie met de algemeen coördinator en de vrijwilligers de situatie in de regio nauwgezet opgevolgd. Al een tijd voelden we de bui hangen. De beslissing van 25 augustus kwam dus niet helemaal onverwachts.

Doorstart

Maar het terugroepen van de vrijwilligers betekent geenszins het einde van Vivir en Amor. Het streven voor de opname van onze kliniekjes in het overheidsnetwerk, als punt van onze toekomstvisie, blijft overeind. Wel willen we dit nu versneld doorvoeren. Hiervoor engageren we een transitiemanager die vanuit Huehuetenango het gesprek met de overheid zal aangaan. Dit wordt sowieso een proces van lange adem en we zouden het als een succes beschouwen mocht dit over twee jaar kunnen afgerond worden.

Intussen blijven we inzetten op onze promotores in Yalanhuitz en Pojom. Meer dan ooit hebben zij onze steun nodig. En die ondersteuning zullen we blijven voorzien – zowel op medische, logistieke en financiële vlak – vanuit Huehuetenango en België. Het doet ons in elk geval genoegen vast te stellen dat de promotores de afgelopen maand niet bij de pakken zijn blijven zitten. Ze geven blijk van een grote zelfstandigheid en verantwoordelijkheidszin. Dat het aantal patiënten en spoedgevallen allerminst gedaald is, is volledig hun verdienste en doet ons het beste verhopen voor de toekomst. We zullen dan ook alles in het werk stellen opdat ze, eenmaal de overheid het project overgenomen heeft, daarin nog steeds hun plaats hebben als medewerker.

Tenslotte …

… zijn er zovele redenen waarom we dit project niet willen loslaten.
We voelen ons verantwoordelijk voor de promotores. Zij zijn het die jaren geleden ervoor gekozen hebben om mee te stappen in ons project.

We voelen ons verantwoordelijk tegenover de vele vrijwilligers die doorheen de jaren Vivir en Amor mee hielpen opbouwen. Het is met grote dankbaarheid dat we terugdenken aan de tijd en energie die ze in het project gestoken hebben.

Maar we voelen ons nog het meest verantwoordelijk voor de gewone mensen van Yalanhuitz en Pojom. Zij zijn het die in de eerste plaats weer het slachtoffer dreigen te worden van het heersende dispuut. Wij willen hen niet aan hun lot overlaten, maar zoals Hanne en Eva ooit beloofd hebben, met hen –  veraf of nabij – "Leven in Liefde".

Raad van Bestuur Vivir en Amor, vzw
2 oktober 2014