Gezondsheidszorg Vivir en Amor

Historiek

Ondertussen bestaat het project Vivir en Amor sinds 2001. Hieronder volgt in een notendop het ontstaan en de weg die het project intussen aflegde…

2001: Het prille begin…

In 2001 trokken Hanne Dejonckheere en Eva Verstraete naar Guatemala om er een gezondheidsproject op te starten. Aanvankelijk was hun idee om een bestaande gezondheidspost in Chacula nieuw leven inblazen, maar al snel ontdekten ze andere dorpen met een hogere nood en een zeer geïnteresseerde bevolking…

2001- 2007 “Vivir en Amor” in  Yalanhuitz….

In 2001 liep er nog geen weg tot Yalanhuitz. Dit betekende dat het dorp zeer ontoegankelijk en onbereikbaar was. Hoewel de bevolking met zeer veel gezondheidsproblemen kampte, was er geen enkele vorm van medische ondersteuning voorhanden. In geval van hoge nood werden zieken naar de grens met Mexico gedragen, een voettocht van drie uur. Daarna moesten ze met het openbaar vervoer naar het ziekenhuis van Comitan reizen. Veel zieken stierven onderweg naar het ziekenhuis…

In Yalanhuitz was de vraag naar gezondheidszorg groot. Het dorp reageerde zeer enthousiast op een samenwerking met Hanne (vroedvrouw) en Eva (verpleegster), en in onderling overleg werd uiteindelijk besloten om er een “clinica” op te richten.

De clinica in Yalanhuitz werd een basisgezondheidspost, waar eerstelijnshulp geboden werd aan een bevolking die voordien geen enkele toegang had tot enige gezondheidszorg. Dagelijks konden mensen in de clinica terecht voor een consultatie tegen een kleine vergoeding. Het begeleiden van bevallingen was ook een belangrijk onderdeel van hun werk. Sinds 2004 loopt er een weg tot bij Yalanhuitz, waardoor spoedgevallen meteen naar het hospitaal in Huehuetenango gebracht kunnen worden. In 2006 versterkte Kurt Debuyck, de vriend van Hanne, het project.  Hij startte een klein labo op waarbij het onderzoek naar tuberculose-patiënten centraal stond.

2007: Een tweede clinica van Vivir en Amor

Terwijl Eva Verstraete de clinica van Yalanhuitz verder ondersteunde en opvolgde, startten Hanne Dejonckheere en Kurt Debuyck in 2007 een tweede clinica van Vivir en Amor op in Pojom, een dorpje op drie uur stappen van Yalanhuitz.
Eén vierde van alle patiënten van de clinica in Yalanhuitz, bleek uit het dorp Pojom te komen, maar ook zowat alle tuberculosepatiënten. Ook daar was de nood en de vraag naar een gezondheidspost groot. Net zoals in Yalanhuitz, werkte het hele dorp met man en macht mee aan de bouw van de clinica, die de “casa materna” gedoopt werd (letterlijk: moederhuis). 
De “casa materna” van Pojom is net als de clinica in Yalanhuitz een eerstelijnsgezondheidspost. De focus ligt er wel meer op gynaecologie met een wekelijkse ‘vrouwendag’ en opleiding voor traditionele vroedvrouwen.  Ook hier werd een labo uitgebouwd.  Naast sputum (tuberculose) worden ook stoelgang (darmparasieten), urine en vaginaal slijm onderzocht om zo een adequatere diagnose te kunnen stellen.
 

Concrete actie

Consultas in de beide clinicas

Algemeen

De gezondheidsposten bieden eerstelijnshulp aan de bevolking aan een 20-tal dorpen. Voor Yalanhuitz is dat eerder het noorden van de municipio San Mateo Ixtatan, voor  Pojom eerder het midden.
Tijdens de consultas kunnen mensen op raadpleging komen voor allerhande gezondheidsproblemen. Dit kan gaan van kinderen die hardnekkig hoesten, kinderen met wormpjes in hun darmen, mensen met blaasproblemen of een andere infectie,  tot grote wonden die gehecht dienen te worden of brandwonden die om verzorging vragen. We vragen een kleine bijdrage van 7Q per consulta, medicijnen inbegrepen.

Tijdens de consultas gebruiken we een speciaal computerprogramma. Daarin kunnen we de noodzakelijke gegevens van alle patiënten bijhouden en later belangrijke informatie terug ophalen. Op die manier kunnen we heel efficiënt werken en wordt nooit uit het oog verloren welke behandelingen reeds opgestart werden bij een bepaalde patiënt.

In Pojom is er op maandag is het “vrouwendag”, dan richten we ons expliciet op de vrouwen en hun kinderen met de “prenatale consultas”: zwangere vrouwen worden van nabij opgevolgd krijgen adviezen, vrouwen kunnen hier terecht voor uitleg over anticonceptie en kunnen hier ook de prikpil krijgen,… Dinsdag, donderdag en zaterdag zijn de ‘gewone’ consultadagen.  Andere dagen worden voorzien voor opleiding en consultas in andere dorpen.  In Yalanhuitz zijn er 6 dagen in de week  algemene consultaties.

Lokale gezondheidspromotoren

In beide clinicas werken lokale promotoren. Zij zijn niet alleen onmisbaar tijdens de concrete consultas, maar zijn ook de belangrijkste schakel voor de continuë werking van de clinica.
Tijdens de consultas onderzoeken de promotoren en de medisch verantwoordelijke  samen de patiënten en in overleg wordt de diagnose gesteld. De promotoren treden ook op als vertalers, aangezien vele mensen enkel Q’anjob’al of Chuy spreken en bijna geen Spaans. Op die manier krijgt elke patiënt een duidelijke uitleg in de eigen moedertaal.

In tegenstelling tot de vrijwilligers en medische verantwoordelijken die komen en gaan, spelen de vijf promotoren spelen reeds vier jaar een constante rol in de clinicas. Zij  zorgen dus voor de continuïteit en de duurzaamheid. Ze kennen als geen ander het reilen en zeilen van het dorp en haar inwoners, ze voelen snel aan hoe patiënten denken over bepaalde voorstellen,  ze spreken de taal en ze zijn goed op de hoogte van het functioneren van de clinica. Zij worden door het dorp dan ook als dé vertrouwenspersonen gezien en vormen een ontzettend belangrijk aanspreekpunt voor vele mensen.

Opleiding van de promotoren

Vivir en Amor streeft ernaar om de promotoren zo veel mogelijk op te leiden. Wekelijks krijgen ze samen een uur les (over mogelijke ziekten, preventie, de consultaties, het hechten van wonden,…) waarna dan ook een examen volgt.

Verder proberen we hen ook elk persoonlijk verder te vormen volgens hun eigen specifieke interesses. Zo krijgt de een les over microscopisch onderzoek, terwijl de andere leert hoe een “solicitud” te schrijven. Er wordt aandacht besteed aan het leren beantwoorden van officiële mails of aan het correct leren invullen van de ministerie papieren. De vrouwen krijgen extra training over bevallingen en worden tot vroedvrouwen opgeleid.
Het is de bedoeling dat de promotoren professioneel opgeleid worden, bijvoorbeeld tot laborant of tot hulpverpleger. Het is enorm belangrijk dat onze promotoren een officieel diploma zouden kunnen behalen, omdat ze dan erkend worden door de Guatemalteekse overheid én omdat ze dan ook door die overheid betaald worden. Dit zou een stapje dichter betekenen in het Guatemalteekser worden van het project Vivir en Amor, in het méér geïntegreerd zijn in de bestaande structuren van het land.   Daarom worden onze promotoren ook gestimuleerd en eventueel financieel gesteund in hun studies.

Emergencias

Aangezien we een eerstelijnsgezondheidspost zijn, kunnen we – hoe graag we dit soms zouden willen – niet alle problemen hier ter plaatse oplossen. Hoewel er veel medicijnen aanwezig zijn in de clinica en de kennis van de promotoren en de medisch verantwoordelijken behoorlijk groot is, kunnen we bijvoorbeeld zeldzame, hardnekkige ziektes of ziektes in een te ver gevorderd staduim, operaties, arm- en beenbreuken… niet hier behandelen.
Bij dringende spoedgevallen staan we elk moment van de dag én de nacht klaar om mensen met onze wagen naar het hospitaal in Huehuetenango te brengen, zodat ze op die manier toch zo snel mogelijk de gepaste hulp kunnen krijgen. Als het enigszins mogelijk is, proberen we gebruik te maken van de ambulance in San Mateo Ixtatán. Dan brengen wij onze patiënten tot in San Mateo Ixtatán en gaan ze van daaruit met de ambulance richting het hospitaal. In de toekomst willen we daar meer en meer gebruik van maken, omdat samenwerking met de Guatemalteekse instanties en integratie in het Guatemalteekse systeem het project alleen ten goede kan komen.   In de praktijk moeten we echter nog al te vaak zelf naar Huehuetenango rijden wegens het onvoldoende functioneren van deze schakel van het gezondheidsnetwerk.

Consulta externa

Eén keer per maand doet Vivir en Amor een “consulta externa”. Dit houdt in dat Vivir en Amor een consultatie doet in een ander wat verder gelegen dorpen.
Dit vooral naar dorpen die wat verder van de weg afliggen.  Oudere of heel arme mensen willen we ook de mogelijkheid bieden om op consultatie te komen.
Het gaat om eenzelfde manier van werken zoals tijdens de consultas in de clinicas, alleen vertrekt één promotor en één vrijwilliger met een grote rugzak vol medicijnen (en alles wat we maar zouden kunnen nodig hebben) met de wagen naar het dorp.
In de toekomst is het mogelijk dat ook andere dorpen worden aangedaan.  Hieraan vooraf dient een grondige analyse gemaakt te worden betreffende de noodzaak er van en liefst gebeurt dit ook op vraag van de dorpsverantwoordelijken.

Capacitación voor traditionele vroedvrouwen

Vivir en Amor organiseert vormingen voor drie groepen traditionele vroedvrouwen in drie verschillende dorpen: Pojom, Yalanhuitz en Tiactac. Ook alle vroedvrouwen uit de naburige dorpen worden uitgenodigd. Op die manier worden dus niet enkel de vroedvrouwen van Pojom, Yalanhuitz en Tiactac bereikt, maar ook diegene uit alle omliggende dorpen.
Elke groep krijgt om de zes weken een capacitación, voor Vivir en Amor betekent dit dus dat er om de twee weken op woensdagvoormiddag een vorming plaatsvindt.
Verschillende thema’s worden behandeld: voorbehoedsmiddelen, seksualititeit, de zwangerschap, de bevalling en mogelijke risico’s… Het gaat hierbij telkens om de basisbegrippen. Toch zijn we ervan overtuigd dat die kleine basis een belangrijk verschil kan maken.
Op die manier hoopt Vivir en Amor een bijdrage te leveren in het versterken van de eigen kennis en kracht van de vroedvrouwen zelf. De lokale vroedvrouwen halen hun kennis enerzijds uit persoonlijke ervaringen in het dorp en anderzijds uit overlevering (door bijvoorbeeld familieleden die in het verleden ook als vroedvrouw werkten). De vroedvrouwen werken dus eerder gevoelsgericht en baseren zich op hun ervaringskennis, hun wetenschappelijke of technische kennis is eerder klein. Vivir en Amor probeert via de ‘capacitación’ om die kennis wat te vergroten. 

Preventieve activiteiten

Vivir en Amor richt zich ook op preventie en probeert dit zoveel mogelijk in samenwerking met andere groepen te doen die ook werken rond gezondheidsthema’s.
Samen met de “Comisión de Salud” van Pojom (een raad in het dorp die gevormd werd in opdracht van de regering met als taak het verspreiden van informatie rond gezondheid) en ADIVES (een NGO die gezondheidsproblemen aanpakt in opdracht van de overheid omdat die zelf onvoldoende kan tegemoetkomen aan de hoge noden) organiseert Vivir en Amor geregeld een informatienamiddag voor iedereen in Pojom die dit wenst. Mogelijke onderwerpen zijn (hand)hygiëne, het rota-virus, automedicatie…


Evolutie

Vivir en Amor is van plan nog veel méér investeren in het vormen en opleiden van mensen.  Op die manier wil Vivir en Amor enerzijds de bevolking ondersteunen in haar proces van zelfredzaamheid en anderzijds het project duurzamer maken in de toekomst. We werken dan ook vanuit de overtuiging dat het project steeds minder “Belgisch” en steeds meer “Guatemalteeks” moet worden…

  • In de eerste plaats willen we ons richten op extra, ruimere opleidingen voor de promotoren en een nog grotere betrokkenheid van de promotoren in de werking van de clinica. Verder willen we ook méér preventieve activiteiten en vormingen organiseren en dit op vaste tijdstippen, zodat het een goed gekende mogelijkheid wordt om naar informatiemiddagen te komen voor iedereen van Pojom die dit wenst.
  • Deze preventieve activiteiten willen we telkens in samenwerking met de andere gezondheidsorganisaties van Pojom organiseren: ADIVES en de Comisión de Salud. Maar ook de schoolgemeenschap dient hierin betrokken te worden. Samen willen we een brede basis vormen die actief werkt rond het thema gezondheid.
  • Op dit moment bekomen we reeds een deel medicijnen van het ministerie van volksgezondheid nadat we het verbruik van de vorige maand via de officiële kanalen registreerden. In de toekomst wil Vivir en Amor nog veel meer en nauwer samenwerken met het ministerie. Zo streven we ernaar dat in de Casa Materna een “enfermero auxiliar” (hulpverpleegkundige) kan komen werken, die door de overheid betaald wordt. Het liefst willen we natuurlijk dat minstens 1 van onze promotoren zijn diploma “enfermero auxiliar” behaalt en hier kan blijven werken…
  • Vivir en Amor is aan het onderhandelen om een “comisión de Vivir en Amor” op te richten. De bedoeling is dat een raad samengesteld wordt die Vivir en Amor in het dorp vertegenwoordigd.. Op die manier wil Vivir en Amor meer open zijn naar de communiteit toe. De raad kan worden betrokken bij het nemen van bepaalde beslissingen en wordt ingelicht over het reilen en zeilen van de clinica. Zij vormen ook het gezicht van Vivir en Amor naar Pojom toe. Na verloop van tijd zou deze comisión dan ook een sterke lokale basis moeten worden, die mee vorm geeft aan het project en mee de verantwoordelijkheid draagt over de clinica en over het thema gezondheid  in het algemeen.
  • Vivir en Amor wil méér externe consultas in omliggende dorpen doen vanaf het volgende werkjaar.